19 January 2024
De EU heeft voor het delen van data ambitieuze plannen. Op dit moment werkt zij aan een Europese ruimte voor gezondheidsgegevens (EHDS): een veilige en interoperabele digitale ruimte voor het delen en gebruiken van gezondheidsdata. De EU hoopt daarover in het eerste kwartaal van 2024 een akkoord te bereiken. Kern van het plan is dat ziekenhuizen en andere zorginstellingen verplicht zullen worden patiëntgegevens via de Europese dataruimte beschikbaar te stellen zodat deze vanuit iedere lidstaat toegankelijk zijn voor hulpverlening, onderzoek en beleid. Opmerkelijk is dat patiënten in de oorspronkelijke versie van de EHDS helemaal niets te zeggen hadden over die beschikbaarstelling; onder druk van onder andere het Europees Parlement kunnen ze tegen het delen van hun data nu in elk geval 'bezwaar' maken.
In haar presentatie benadrukte Ploem het belang van zoveel mogelijk zeggenschap en van heldere wetgeving waarin die verankerd is. Bij voorkeur, zo bepleitte ze, zou de zeggenschap van patiënten over wat er met hun gezondheidsgegevens gebeurt in één centrale wet geregeld moeten worden.
Ik denk daarbij met name aan de WGBO, de regeling in het BW die de plichten van de hulpverlener en de rechten van de patiënt formuleert.Corrette Ploem
In haar pleidooi voor zeggenschap over eigen gegevens refereerde Ploem aan de grondslagen hiervan: het beroepsgeheim en het recht op bescherming van informationele privacy. Ook wees zij op de noodzaak van zelfregulering.
Wetgeving geeft de formele kaders waarbinnen door artsen en andere zorgprofessionals afwegingen moeten worden gemaakt. Die kaders zijn, zoals gezegd, belangrijk, maar zeker niet voldoende. Om in de praktijk wetgeving 'tot leven te brengen', zijn concrete spelregels en richtlijnen nodig.Corrette Ploem
Ploem bracht ten slotte ook naar voren dat van absolute zeggenschap over eigen gegevens geen sprake kan zijn. Uiteraard behoeven andere waarden binnen de samenleving ook bescherming, zoals die van het genereren van nieuwe kennis en inzichten binnen de geneeskunde. Maar niettemin rust er op instellingen en hulpverleners een 'inspanningsplicht' om patiënten binnen de kaders van wet en zelfregulering zoveel mogelijk zeggenschap te bieden.
Vertrouwen van mensen win je niet door zeggenschap over eigen gegevens te relativeren in het licht van het belang van bijvoorbeeld kennisvermeerdering door onderzoek; vertrouwen win je eerder door het belang van zeggenschap te erkennen en er zo goed mogelijk vorm aan te geven.Corrette Ploem